Suna Durmaz
Dünya Siyonist Teşkilatı (WZO) Kuruluyor
Alman Yahudilerinin kurduğu Kadimah Derneği*nden Willi Bambus ve Theodore Zlocisti, 1897 Ocak ayında Herzl’e gelerek bir teklif sunarlar. Buna göre, Avrupa’nın içinde bulunduğu Yahudi meselesini enine boyuna tartışıp bir hal bulmak üzere “Ulusal Yahudi Kongresi” yapmak gerekmektedir. Teklif üzerine, Avusturya-Macaristan Siyonist Teşkilatları başta olmak üzere Avrupa’daki diğer Siyonist derneklerle bağlantıya geçen Herzl, bir kaç ay süren görüşmeler neticesinde tüm Siyonistleri 29 Ağustos 1897 tarihinde İsviçre’nin Basel kenti Stadt Casino konser salonunda yapmayı planladığı 1.Siyonist Kongre’ye davet etti. Kongreye Amerika, Cezair, Filistin’in de aralarında bulunduğu 15 ülkeden 204 Siyonist delege katıldı. Bütün delegeler Herzl’in ricası üzerine smokin giyip beyaz kravat takmışlardı. Herzl, açılış konuşması için kürsüye çıktığında, salonda bulunan delegeler ayağı kalkarak ”Yechi Ha Melech / Krala selam!” diye alkış tuttular. (A History of İsrael 44-45)
İlk Siyonist Kongre’nin önemli bir özelliği her sınıf ve yaştan Yahudiyi toplamış olmasıydı. Daha sonraki yıllarda kongreye katılacak olan delegelere yaş sınırlandırması getirilecek ve üyelerden aidat talep edilecekti. (Mevkıf ed-Devle el-Osmaniyye min-Hareketis-Sihyoniyye sh:131)
Kendini Hz.İsa’nın sekreteri gören İngiliz Rahip William Hechler’de “Uyanın ey İbrahim’in oğulları! Tanrı sizin ana vatanınıza geri dönmenizi istiyor” diye haykırarak kongrede bulunanları heyecana getirmişti. (el Bu’d ed-Dini fi’s-Siyaseti’l Amerikiyye sh:29-30)
Toplantıyı “Biz Yahudi ulusunu barındıracak olan evin temelini atmak için buradayız ” sözleriyle açan Herzl, daha sonra önerdiği programı kongreye sundu.
Herzl’in önerdiği programın en bariz maddeleri şunlardı:
Siyonist Kongre, Herzl tarafından sunulan tasarıyı oybirliğiyle kabul edip“ Yahudiler için Filistin de kamu hukukuyla güvence altına alınmış bir vatan yaratmak” fikrini nihai hedef olarak belirledi.
Nihai hedef tutanaklara geçirilirken, o sıralar Yahudilerin çoğunluğunun bir “Yahudi Devleti” fikrine karşı olmalarından dolayı, bunların tepkisini çekmemek için esnek bir kelime olan “Heimstatte / Mâlikhane” kavramının kullanılmasına dikkat edildi. Siyonist olmayan Yahudilerin, siyasi Siyonizm programı aleyhine olmalarına engel olmak için kasıtlı seçilen bu kelime, ileriki tarihlerde kesin olarak “Yahudi Devleti” şeklinde yorumlanacaktır. Herzl,“ (ifade tarzı konusunda) endişe etmeye gerek yoktur. Halk onu her nasılsa “Yahudi Devleti” şeklinde telaffuz edecektir” diyerek bu durumu tekid etmiştir.
Kongre nihai hedefi belirledikten sonra bunu gerçekleştirmek için ayrıca şu kararları aldı:
Üç gün süren 1.Siyonist Kongre Naphtali Herzl İmber’in yazmış olduğu “Ha Tikvah / Umut” marşıyla sona erdi. Kongre sona erdiğinde genç delegeler Thedore Herzl’i omuzlarında taşıdılar. (A History of İsrael sh:46)
Herzl hatıralarında Basel Kongresi’ni özetlerken şöyle diyecektir:
“Basel’de Yahudi Devletini kurdum. Eğer bugün bunu açıklarsam, herkes beni alaya alır. Oysa, belki 5 fakat hiç şüphesiz ki 50 yıl içinde herkes bu gerçeği görecektir. Yahudi Devleti’nin varlığı manevi temeller üzerine oturtulmuştur; bu devlet Yahudi halkının bu konudaki istek ve azmiyle kurulmuştur”( Filistin Sorunu sh:36 )
Birinci Siyonist Kongre de alınan “Kongrelerin her yıl yapılması” kararı uyarınca, 2.Siyonist Kongre 1898 yılı Ağustos ayında örgütün mali durumunu ve Leo Motzkin’in Filistin hakkında hazırlamış olduğu raporu görüşmek üzere Basel’de toplandı. Kongre’ye bu sefer 349 delege katıldı. Delegeler arasında Chaim Weizmann, Nahum Sokolow, Colombia Üniversitesinden Prof. Richard Gottheil, Amerikalı Reformist Haham Stephen Wise, İngiltere Başhahamı Moses Gaster, Norman Bentwich, Leopold Greenberg gibi geleceğin meşhur Siyonistleri de bulunuyordu. (A History of İsrael sh:47)
Bu seferki toplantıda örgütün ekonomi politikasını yürütmek üzere başlangıç sermayesi 2 milyon sterlin olan bir banka kurulmasına karar verildi. Bu banka 20 Mart 1899 tarihinde “Jewish Colonial Trust /Yahudi Sömürge Vakfı” adıyla Londra’da faaliyetlerine başladı. Üç yıl sonra (27 Şubat 1902) da adı geçen bankaya bağlı 16.000 sterlin sermayeli “İngiliz-Filistin Şirketi /Anglo-Palestine Company” adlı yan şirket kuruldu. Görünüşte ticari maksatlı bir şirket olan, hakikatte ise Yahudi kolonizatörlerin Filistin’deki toprak alım-satımını düzenlemek için açılan bu şirket, Filistin topraklarındaki ilk şubesini 21 Temmuz 1903 de Yafa’da açtı.
Şubenin müdürlüğüne Jewish Colanial Trust’ın kurucularından olan Zalman David Levontin getirildi. Filistin’i daha önce ziyaret ettiğinden (1882) bu toprakların sosyo-ekonomik ve siyasi yapısını çok iyi bilen Levontin, yardımcılarının da Osmanlı toprak kanunları konusunda uzman olup, beş-altı lisanı anadili gibi konuşan Yitzhak Lipawsky, Dr. Yitzhak Levy ve Eliyahu Saphir gibi kişilerden oluşmasına itina gösterdi. İstanbul doğumlu olup Berlin Üniversitesi Zıraat Mühendisliğini bitiren Dr. Yitzhak Levy, Osmanlı hükümetinde zıraat tetkik memurluğu dahi yapmıştı. Coğrafya ve zıraat konusunda uzman sayılan bu kişiler, arazi taraması yaparak Yahudi göçmenlerin yerleşimine uygun alanları tespit etmede oldukça başarılı olmuşlardır.
Yahudi banka idarecileri sadece bankacılık değil, bir çok dalda uzman idiler. Bankaların kurulmasındaki asıl gaye siyasi olduğundan, bu müdürler siyasi areneda da mahirdiler. Örneğin İngiliz-Filistin Bankası’nın Beyrut (1906) şube müdürlüğü görevini iki yıl yaptıktan sonra 1908 de İstanbul’da açılan İngiliz-Yakındoğu Bankacılık Şirketi /Anglo-Levantine Banking Company”nin başına getirilen Dr. Avigdor (Victor) Jacopson vaktinin çoğunu aktiv politikaya ayırmış, bu vesileyle de Siyonizme hatırı sayılır hizmetlerde bulunmuştur. Bu da adı geçen bankaların ticari gayelerden çok politik gayelerle açıldığının işaretidir.
Kısa bir müddet içinde Kudüs, Hayfa, Safed, Yafa, Halil gibi önemli merkezlerde şubeler açan İngiliz-Filistin Bankası, çok yüksek fiyat vererek toprak satın almaya başlamıştı. Bankaya daha çok hırıstiyan aileler arazilerini satmaktaydılar. 19 yüzyılın son çeyreğinden itibaren Osmanlı Devleti’nin Filistin toprakları üzerinde yürüttüğü arazi islah siyaseti sebebiyle, Suriye ve Lübnan’dan gelen çoğu hırıstiyan asıllı el’ Sursuk, Selam, Huuri, el’Toni, el’Tiyân ve Kesar gibi büyük tüccar aileler, devletten aldıkları resmi izinle Filistin’de el’Havle, Vadi el’Havaris, Ürdün nehri yatağı ve Bisân mıntıkası gibi kurak ve elverişsiz arazileri islah edip işlemişlerdi. Bilahare, ıslah edilmiş olan bu araziler üzerlerine tescil edilmişti. Siyonistler türlü bahanelerle gelip Filistin’e yerleştiklerinde, işte bu büyük tüccarlardan geniş araziler satın aldılar. Yapılan istatistiklere göre Siyonistlerin 1878-1936 yılları arasında satın aldığı toprakların % 52.6 sı bu hırıstiyan tüccarlar,% 24.6 sı da müslüman Filistinliler vasıtasıyladır. (Tarihu Filistin fi Avahiri’l Ahdi’l Osmani sh:222)
Konuya hatıralarında yer veren Herzl, Yahudi kolonizatörlerin yüksek fiyatla arazi satın aldıklarını duyan Hıristiyan Sursuk ailesinin Paris’deki kumar borçlarını ödeyebilmek için Filistin ‘de sahip oldukları geniş arazileri (97 köy) 7 milyon frank karşılığında satmak için kolonizatörlerle gizli görüşmeler yaptıklarını söyler. (Diaries sh:75)
Sultan Abdulhamid’in azlinden (1908) sonra hızlanan arazi satışını farkeden Filistin gazeteleri tehlikenin boyutlarını açığa vuran makaleler yayınlayarak halkı bu konuda bilgilendirip, arazi satışları konusunda onları uyanık olmaya davet ediyordu. Hayfa’da yayınlanan el-Kermel gazetesi yayınladığı makalelerden birinde İlyas Sursuk’ın “Merc bin Âmır” vadisindeki arazisinin büyük bir bölümünü satmak üzere Siyonistlerle anlaşmaya vardığını kamuoyuna duyurmuştu. (Tarihu Filistin sh:71-72)
Lübnan asıllı M.Reşit Rıza’nın Kahire’de çıkardığı “el-Menar” gazetesi ise, üst üste yayınladığı makalelerde Siyonistlerin Osmanlı Devletini yıkarak Filistin toprakları üzerinde bir Yahudi Devleti kurmak istediğini beyan ediyordu.(Filistin et-Tarihu’l Musavvar sh: 212)
Ama ne yazık ki vatansever gazetecilerin yaptıkları bu duyurular fazla tesirli olmadığından, Siyonistlerin şeytani hilelere başvurarak arazi satın almaları, hatta halkı satış yapmaya zorlamaları devam etmiş ve Herzl’in göç edilecek olan ülkedeki arazi satın alma siyasetini belirleyen aşağıdaki planı harfiyen tatbik edilmiştir.
Kaynaklar
*Nathan Birnbaum, Ruben Biereri Moritz Tobies tarafından 1882 yılında Avusturya’nın Viyana kentinde kurulan ilk Yahudi Öğrenci Teşkilatı.
1-Sachar Howard Monley “A History of İsrael , From The Aftermath of The Yom Kippur. Volume II” Oxford University 1987
2- Hallak Hassan Ali “ Mevkıf ed-Devle el-Osmaniyye min-Hareketis-Sihyoniyye/ 1897-1909 Beyrut 1978
3- Dr. el- Hasen Yusuf “el Bu’d ed-Dini fi’s-Siyaseti’l Amerikiyye” / Merkezu Dirasaati’l Vahdeti’l Arabiyye Beyrut 2000
4- Taylor. R. Alan “İsrail’in Doğuşu “ Pınar Yayınları 3. Baskı 2001
5- Öke Mim Kemal “ Filistin Sorunu” Ufuk Kitapları 4. Baskı Temmuz
6- Dr. Menna’a Adil “Tarihu Filistin fi Avahiri’l Ahdi’l Osmani “ Müessesetü’l Dirsaat el- Filistıniyye “ Beyrut
7- Dr. Suveydân Tarık “Filistin et-Tarihu’l Musavvar” İbda’a el- Fikri / Kuveyt 2. Baskı 2004
8-Herzl Thedore ” Diaries” Herzl Press New York
9- Dr. Cebbâra Teysîr “Tarihu Filistin “ Dâr eş- Şurûk linneşr / Amman 1998 1. Baskı
